Rozdział 4. Procesy i mechanizmy zmiany … 215 Zmianie tej towarzyszyć może, lecz nie musi, szersza zmiana strukturalna” (Nobis 2006: 39). – – Powstanie nowych wzo r ów z a chowan i a , co nastąpić może z uwagi na zmieniające się sytuacje komunikowania społecznego w dynamicznie rozwijających się społecznościach (np. możliwość prowadzenia zajęć lekcyjnych czy wideokonferencji dzięki szybkiemu przekazowi danych drogą elektroniczną, zakupy przez internet; powstanie indyjskiego Bollywood na wzór amerykańskiego Hollywood. – – Odr zuc en i e , kiedy następujące zmiany są tak szybkie (i mało przewidywalne), że spora część populacji kultury biorcy nie jest w stanie ich zaakceptować, co spowodować może pełne odrzucenie zmian, rebelię czy wręcz powstanie zupełnie nowych ruchów rewitalizacyjnych (np. krótka historia dodekafonii – nowatorskiej techniki kompozytorskiej, uznanej za zbyt restrykcyjną i sztuczną, z uwagi na brak odniesień do tradycji; albo wielki napływ ludności żydowskiej na terytorium Palestyny i powstanie Izraela, co spowodowało ostry sprzeciw Palestyńczyków)140. 4.3. Modele zmiany językowej Kiedy społeczności mowne, użytkownicy różnych języków, a co za tym idzie, także ich kultury są w kontakcie – zazwyczaj dłuższym, to samo przez się jest zrozumiałe, że również języki są w kontakcie z innymi językami; w takich przypadkach zmiana językowa jest raczej nieuchronna141. Można wskazać co najmniej kilka podstawowych typów przebiegu takiej zmiany: a. jeden z języków może coraz szybciej ulegać dezintegracji; b. inny z języków będących w kontakcie może coraz szybciej zacząć się rozwijać; c. oba języki – lub więcej języków będących w kontakcie – mogą nie dostarczać widocznych dowodów na zmianę, ale jednocześnie powstaje język kontaktu do użytku osób, którym jest on potrzebny. Oczywiste jest, że im dłuższy kontakt między językami, tym obszerniejsze mogą być zmiany leksykalne i tym głębsza może zajść zmiana struktury języków, między którymi dochodzi do kontaktu. 140 Za przykłady podziękowania raczą przyjąć: K. Swakoń, M. Szczepanek, M. Simińska, K. Mikula, P. Roszkowski. 141 Opracowane na podstawie tekstu Piotra P. Chruszczewskiego (2006a: 78–80).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE5NDY5MQ==