Kreolingwistyka w zarysie 188 nie nadeszło. Ale naprawdę chodziło o plantacje bawełny. Brakowało na nich rąk do pracy, a plan trzeba było wykonać). W nowym miejscu padali jak muchy, wymierały całe rodziny. Niektórzy próbowali uciekać, przedzierali się do doliny pojedynczo i w grupach, ale tam czekały na nich milicyjne obławy. Zatrzymanych odsyłano pod strażą do Zafarobodu. (Górecki 2018: 117) Po kilkudziesięciu latach, które minęły od wysiedlenia, niektóre kiszłaki (wsie tadżyckie) powoli zapełniają się rodzinami, ale pomimo możliwości wyboru miejsca zamieszkania w wolnym Tadżykistanie większość Jagnobczyków nie widzi specjalnego sensu w ponownej przeprowadzce. Górecki dodaje, że „[c]mentarze zapadały się w ziemię. Zamieszkane domy wypełniała chińska masówka. Kobiety nie szyją już w tych stronach i nie tkają dywanów, a mężczyźni nie lepią garnków. Wysiedlenie tylko przyspieszyło śmierć rękodzieła” (2018: 122). Powyższa konstatacja dowodzi, że za dezintegracją społeczności mownej Jagnobczyków nastąpił zanik ich kultury, co automatycznie pociągnęło za sobą też dezintegrację ich autochtonicznego języka. Powyższy schemat jest tylko jednym z bardzo wielu przykładów na poparcie ogólniejszej tezy mówiącej o tym, że me chan i zm de z i nt egr a c j i spo ł e c zno ś c i mowne j poc i ąga z a s obą wspó ł śmi erć j ę zyka i ku l tur y120. 4.1.1. Wybrane klasyfikacje języków zagrożonych i wymierających J ę zyk moż e być z powodz en i em pr zy r ównany me t a f o r yc zn i e do ży j ą c ego o rgan i zmu , czyli r odz i s i ę (z potrzeby komunikacji), s t opn i owo s i ę r ozwi j a (jak można wnosić z obserwacji pidżynów i kreolskich języków kontaktu), zmi en i a s i ę (w większości przypadków w kontakcie z innymi językami), a w o s t a t e c zno ś c i , kiedy już nie ma użytkowników, z ami e r a i ulega dezintegracji. Co wcale nie znaczy, że nie może się odrodzić w przyszłości, już w innej społeczności mownej (jak miało to miejsce w przypadku języka hebrajskiego), czy żyć tylko w określonych dyskursach (jak ma to miejsce w przypadku języka staro-cerkiewno-słowiańskiego czy łacińskiego, żyjących w niektórych zanurzeniach dyskursu religijnego, przy czym łacina żyje jeszcze niekiedy w dyskursie medycznym, naukowym czy ornamentacyjnym – np. przy wygłaszanych laudacjach uniwersyteckich oraz nadaniach stopnia doktora). 120 Zob. też akcja „Wisła” i dezintegracja kultury Łemków – przymusowe przesiedlenie ludności Łemków – śmierć języka i kultury ze względów politycznych w książce Pawła Smoleńskiego (2017). Polecić też można wartą uwagi publikację Moniki Białkowskiej (2022).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE5NDY5MQ==