164 Kreolingwistyka w zarysie swojego życia na wielu poziomach, włączając w to poziom językowy, stanowiła dodatkowy katalizator zmian tak społecznych, jak i językowych oraz kulturowych. Zjawisko raptownej kreolizacji nie dotyczy procesów formujących kreol jamajski, który – jak obrazuje jego historia – stopniowo przeszedł wszystkie fazy cyklu życia języka kontaktu (Hall 1966: 126–130). Model gradualny zawiera się w idei kreolizacji jako raczej wolnego procesu zmiany, która może trwać kilka pokoleń. Przykładami języków, które wpisują się w mode l pr oc e su s t opn i owe j kr eo l i z a c j i , są np. sranan, haitański, mauritiański, saramakański oraz jamajski [ang. Sranan, Haitian, Mauritian, Saramaccan i Jamaican] (Arends, Bruyn 1995: 111). Hipoteza stopniowej kreolizacji została przedstawiona w latach 80. XX wieku, kiedy pogłębiono znacznie badania nad historycznymi źródłami oraz dokumentami dotyczącymi genezy języków kontaktu. Dane demograficzne pokazały, że „rozwój demograficzny niektórych społeczności niewolniczych, takich jak te z Surinamu czy z Jamajki, stanowił o tym, że (języki) sranan oraz jamajski mogły rozwijać się wyłącznie na skutek wolnego procesu [zmian]” (Arends, Bruyn 1995: 112). Elementem potwierdzającym tę hipotezę jest tempo natywizacji. Arends i Bruyn pisali, że „tempo, w jakim proporcja lokalnie urodzonych osób czarnoskórych w stosunku do osób urodzonych w Afryce zmieniała się na korzyść tych pierwszych, było tak wolne, że wydaje się bardzo nieprawdopodobne, iż kreolizacja nastąpiła natychmiastowo” (Arends, Bruyn 1995: 112). Niemniej jednak natywizacja w niektórych przypadkach nie stanowi niezbędnego warunku pełnego rozwoju języka kontaktu. Dla przykładu, tok pisin na Nowej Gwinei rozwinął się, zanim uległ natywizacji, co pokazuje, że nie jest ona sine qua non formacji językowej. Przykład języka kontaktu, jakim jest tok pisin, pokazuje również, że tradycyjne rozróżnienie na pidżyny i języki kreolskie nie może być stosowane do wszystkich języków kontaktu. 3.3.1. F aza pokreolizacyjna języka kontaktu114; życie po kreolizacji – Jamajka Zjawisko faz języka kreolskiego można obserwować także z drugiego końca cyklu życia tego języka kontaktu. W zgodności z tym porządkiem faza kreola jest jednym z końcowych etapów cyklu życia języka kontaktu. Można wskazać na kilka alternatywnych sposobów zachowania się kreola na tym etapie rozwoju: 114 Ang. post-creole continuum
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE5NDY5MQ==