Rozdział 2. Kreolingwistyka jako subdyscyplina językoznawstwa … 107 najprawdopodobniej jako pierwszy o tym zjawisku – w dzisiejszym rozumieniu – pisał Uriel Weinreich w swojej publikacji z 1953 roku Languages in Contact: Findings and Problems. 2.2.3. Czynniki zewnętrzne mające udział w genezie pidżynów i języków kreolskich Powszechnie uznaje się bardzo istotne znaczenie ekologii społecznej w powstawaniu języków kontaktu (zob. np. Mufwene 2001, Woolford i Washabaugh 1983). Zewnętrzne czynniki społeczno-historyczne, które determinują powstanie tych języków, definiują ich nowe odmiany i decydują o ich formie i strukturze. Pidżyny i języki kreolskie powstają w wyniku wielu procesów społecznych i historycznych, które angażują zmienne polityczne i ekonomiczne w tworzenie całkiem nowych i odrębnych sytuacji społecznych. Washabaugh i Greenfield zasugerowali, że pidżyny i „języki kreolskie […] rozwinęły się, aby zapewnić świat sensu osobom złapanym [w przypadku łowców niewolników – często nawet literalnie!] w nowej sytuacji życiowej, a tym samym umożliwić im przystosowanie się do ograniczeń tej sytuacji” (Washabaugh, Greenfield 1983: 106). Mowa tutaj o użytkownikach języków, którzy w różnych sytuacjach – często bardzo trudnych i granicznych – poszukują wspólnego środka komunikacji. Działo się tak np. wtedy, kiedy ludzie z różnych środowisk językowych byli brutalnie wrzucani razem do ładowni na statku handlarzy ludźmi i musieli znaleźć sposób wzajemnej komunikacji. W takiej sytuacji żargon, lekt lub pidżyn, który zostanie wykształcony, będzie wypadkową wszystkich języków, którymi ci ludzie się posługują. Kreol jamajski wyrósł z pidżynu, który powstał na brytyjskich plantacjach trzciny cukrowej na Jamajce. Washabaugh i Greenfield (1983: 107) twierdzą, że „atlantyckie języki kreolskie są rozwojowo i funkcjonalnie powiązane z plantacją jako formą społeczną”, a dalej stwierdzają, że „atlantyckie języki kreolskie po raz pierwszy pojawiły się wśród wyrobników na najwcześniejszych plantacjach świata zachodniego”. Wskazują też na jednoczesne zakładanie plantacji trzciny cukrowej i pojawienie się języków kreolskich. „Języki kreolskie […] pojawiły się na wyspach Oceanu Atlantyckiego u zachodniego wybrzeża Afryki po wprowadzeniu przez Portugalczyków plantacji niewolniczych w XV wieku” (Washabaugh, Greenfield 1983: 107). Badacze ci uważają, że można wyodrębnić pewien z e s t aw c zynn i ków, kt ó r e s t anowi ą poda tny grunt d l a r ozpoc z ę c i a pr oc e su kr eo - l i z a c j i j ę zyka kont aktu . Czynniki te mają zazwyczaj trojaki charakter:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE5NDY5MQ==