„Konotacja obcości” w przekładzie 357 Streszczenie Poniższy tekst stanowi próbę analizy szeroko pojętej obcości w przekładzie. Autor artykułu szczegółowo omawia pojęcie kulturemów oraz opisuje strategie tłumaczeniowe pomocne w procesie ich przekładu, opierając się na pracy Romana Lewickiego (2000) pt. Obcość w odbiorze przekładu i analizuje z tej perspektywy nie tylko nazwy realiów, ale również m.in. formy adresatywne, jednostki leksykalne czy cechy gramatyczne. Głównym trzonem pracy jest skrupulatna analiza polskich przekładów Hamleta Williama Shakespeare’a. Autor omawia przykłady tytułowego zjawiska zaczerpnięte z licznych polskich tłumaczeń tego dramatu. Słowa kluczowe: przekład, egzotyzacja, adaptacja, kulturemy, teoria i praktyka przekładu, Hamlet, Shakespeare, Szekspir Abstract The present text is an attempt at analysis of the notion of strangeness in translation. The author elaborates on the concept of culturemes and describes the translation strategies that are helpful in their translation. Based on Lewicki’s (2000) study Obcość w odbiorze przekładu, the author discusses not only names of realities but also, among others, addressative forms, lexical units, or grammatical features. The core element of the discussion is a detailed analysis of existing Polish translations of William Shakespeare’s tragedy Hamlet. The author discusses the problem in question using the examples collected from numerous Polish translations of this Shakespearean tragedy. Keywords: translation, foreignization, adaptation, culturemes, theory and practice of translation, Hamlet, Shakespeare 1. WSTĘP Związek między językiem, kulturą i przekładem jest we współczesnej refleksji tłumaczeniowej bezsprzeczny i widać go w wielu pracach bez względu na profil badania, typ tekstu, rodzaj przekładu, założenia przyjęte przez autorów i orientację metodologiczną. Oczywiście termin k u l t u r a można definiować różnorako: daje się go rozpatrywać w perspektywie historycznej, można koncentrować się na w y t w o r a c h k u l t u r y (również definiowanych na wiele sposobów), nadawać mu określenia wartościujące społeczeństwa, wykazywać różnice i podobieństwa między wspólnotami lub też – jak chcą zwolennicy teorii polisystemowej – mówić o kulturach wyższych, niższych, silniejszych i słabszych (Bednarczyk 2002: 5–6). Warto wskazać tu jeszcze jedno (choć wcale nie ostatnie) ważne zagadnienie: jak układają się relacje między autorem oryginału, tłumaczem i odbiorcą przekładu? By posłużyć się cytatem: „Aby móc w pełni zrozumieć przekład, powinien on [odbiorca przekładu –
RkJQdWJsaXNoZXIy MTE5NDY5MQ==